Ժանամակակից կարգաբանության “ցեղ” հասկացության խնդիրը “ընդհատվություն” և “անընդհատվություն” համընդհանուր գաղափարների լույսի ներքո:
Բանալի բառեր-:
Դասակարգում, մոլեկուլային-գենետիկական մեթոդաբանության, մոնոֆիլիյա, “ցեղ” հասկացությունը, Colchicum, Merendera, Bulbocodium, AndrocymbiumԱմփոփում
Ենթադրվում է, որ տաքսոնոմիայի մոլեկուլյարգենետիկական մեթոդաբանության կլադիստիկորեն մեկնաբանված տվյալներն ապահովում են տաքսոնների ազգակցական կապերի առավելագույն հուսալիությունը: Բայց մոնոֆիլիյաի վրա կենտրոնացած տվյալների մեկնաբանումը միշտ չէ, որ տալիս է ադեկվատ պատասխան: Բնական ընտրությունը, որպես էվոլյուցիոն գործընթացի կարևոր բաղադրիչ, գործում է ֆենոտիպի մակարդակով, որը հարաբերականորեն կապված է գենոտիպի հետ: Ֆենոտիպը, ոչ թե գենոտիպը, էվոլյուցիայի և, համապատասխանաբար, կարգաբանության օբյեկտ է, և ոչ թե հակառակը: Colchicum, Merendera, Bulbocodium և Androcymbium ազգակից տաքսոնների օրինակով կատարվել է ֆենոտիպի տվյալների համեմատությունը մոլեկուլյար-գենետիկական մեթոդի տվյալների հետ: Ըստ վերջինի տվյալների համաձայն նրանց միավորում են մեկ Colchicum ցեղի մեջ: 4 տաքսոնների ներկայացչական քանակի տեսակների մոտ կատարվել է վեգետատիվ և գեներատիվ ոլորտների մորֆոլոգիական, անատոմիական, կարիոլոգիական, աշխարհագրական, էկոլոգիական առանձնահատկությունների անալիզ: Արդյունքում բացահայտվել են նշաններ, որոնք ցույց են տալիս էվոլյուցիոն գործընթացի անընդհատվածությունը նախնիի ձևի` Androcymbium ցեղի տեսակների հարավարևմուտքից և հարավային Աֆրիկայից դեպի հյուսիս, Միջերկրական ծով միգրացիայի ժամանակ: Որպես էվոլյուցիոն գործընթացի շարունակություն գեներատիվ և վեգետատիվ ոլորտների վերակազմավորման արդյունքում տեղի է ունեցել դիվերգենցիա` Colchicum, Merendera, Bulbocodium նոր ֆենոտիպով տաքսոնների ձևավորմամբ: Վերջիններս ավելի մեծ ներուժ ունեն հարմարվելու նոր տարածաշրջանում: Վերջին փոփոխությունները կարելի է գնահատել որպես էվոլյուցիոն ընդհատվածություն: Այս տաքսոնների օրինակներով այդ խմբի էվոլյուցիան արտահայտվել է որպես ընդհատվածության և անընդհատվածության փոխլրացում, ինչը թույլ է տալիս պահպանել բոլոր 3 միջերկրածովյա տաքսոնները անկախ ցեղերի շարքում ընդգծելով իրենց զարգացումը ընդհանուր նախնիից ` Androcymbium ցեղից:
Հղումներ
Антонов А. С. 2002. Геномика и геносистематика // Генетика, 38, 6: 751-757.
Айала Ф. Р. 1981. Механизмы эволюции. Эволюция:: 33-66. М.
Бор Н. 1961. Атомная физика и человеческое познание. М.153 с.
Воронцов Н. Н. 1980. Синтетическая теория эволюции: ее источники. Основные постулаты и нерешенные вопросы // Журн. Всесоюзн. хим. о-ва им. Д. Менделеева, 25, 3: 293–312.Галл М. Я. 1973. Рецензия на кн.: Th. Dobzhan sky 1970. Genetics of the evolutionary process. N–Y & L. 500. История и теория эволюционного учения. 1: 150-158.
Гроссгейм А. А. 1940. Флора Кавказа. 2. Баку. 284 с.
Дарвин Ч. 1937. Происхождение видов. М.–Л. 595 с.
Камелин Р. В. 2016. Систематика как искусство // Turczaninovia, 19, 4: 18–24.
Комаров В. Л. 1945. Учение о виде у растений // В. Л. Комаров. Избранные сочинения. 1:123– 373. М.– Л.
Линней К. 1989. Философия ботаники. М. 456 с.Лоренц К. З. 1998. Оборотная сторона зеркала. М. 393. https://platona.net/load/knigi_po_filosofii/psikhologija/lorenc_k_oborotnaja_storona_zerkala._1998/22-1-0-4046
Майр Э. 1981. Эволюция // Эволюция: 11-31. М. Оганезова Г. Г. 2002. Анатомия кавказских видов рода Merendera (Colchicaceae) в связи с систематикой // Бот. журн., 87, 2: 19–33.
Оганезова Г. Г. 2004. Дополнения к анатомо– морфологическому исследованию видов Merendera (Colchicaceae)// Фл., растит., раст. рес. Армении, 15: 50–54.
Оганезова Г. Г. 2007. К вопросу о комплексе родов Colchicum, Merendera, Bulbocodium, An-drocymbium // Фл., растит., раст. рес. Армении, 16: 39–47.
Оганезова Г. Г. 2008. О проблеме таксономической категории род (на примере комплекса родов Androcymbium – Colchicum s. l., Colchicaceae) // «Актуальные проблемы ботаники в Армении». Мат. межд. конф.:149–152. Ереван.
Оганезова Г. Г. 2011 а. Особенности географии и направлений эволюции гистерантных и си-нантных видов рода Colchicum s. str. (Colchicaceae) // Takhtajania, 1: 87–97.
Оганезова Г. Г. 2011 б. Анатомо–морфологи¬ческие особенности видов рода Colchicum в связи с систематикой некоторых спорных таксонов // Takhtajania, 1: 98-109.
Оганезова Г. Г. 2013. Некоторые особенности географии, биологии, морфологии и чисел хромосом видов Merendera and Bulbocodium (Colchicaceae) в связи с их таксономическим статусом // Takhtajania, 2: 60-68.
Оганезова Г. Г. 2014. Особенности структуры цветков родов Merendera, Colchicum, Bul-bocodium, Androcymbium (Colchicaceae) как аргумент в дискуссии об их таксономическом статусе // «Карпология и репродуктивная биология». Мат. II научн. конф. памяти проф. А. П. Меликяна: 112-116. М.
Оганезова Г. Г. 2015. Дополнительные данные по систематически значимым признакам структуры цветка и листа некоторых видов рода Colchicum // «Ботаническая наука в со-временном мире». Мат. междун. конф.: 130- 134. Ереван.
Оганезова Г. Г. 2016 a. Особенности рода Androcymbium как самостоятельного таксона (по данным сравнительного анализа морфологии и анатомии листа, нектарника и связника с ви-дами рода Colchicum // Takhtajania, 3: 39–48.
Оганезова Г. Г. 2016 б. Сравнительный анализ макро- и микроморфологии нектарников спор-ных родов Colchicum, Merendera, Bulbocodium, Androcymbium // Takhtajania, 3: 39–48.
Оганезова Г. Г. 2016 в. Критерии таксономической категории «род» на примере Colchicum, Merendera, Bulbocodium, Androcymbium // «Роль ботанический садов в сохранении и мониторинге биоразнообразия Кавказа». Мат. юбилейной научн. конф.: 346–351. Сухум.
Оганезова Г. Г. 2018. О категориях симметрии- асимметрии, прерывности-непрерывности в биологии // Мат. ежегодной 12 научн. конф. РАУ: 647-652. Ереван.
Оганезова Г. Г. 2019. Проблемы рода Colchicum L. Colchicum sensu lato или Colchicum sensu stricto в свете категорий прерывности и непрерывности. Ереван.176 с.
Попов М. Г. 1983. Теория систематических единиц // М. Г. Попов. Филогения, флорогенети-ка, систематика. 2. Киев: 291–360.
Скворцов А. К. 2005 а. Основные этапы развития представлений о виде. Проблемы эволю-ции и теоретические вопросы систематики. М.: 12–146.
Скворцов А. К. 2005 б. В. Л. Комаров и проблема вида. Проблемы эволюции и теоретиче-ские вопросы систематики. М.: 147–184.
Скворцов А. К. 2005 в. Проблема объективности таксонов и измерение таксономических расстояний. Проблемы эволюции и теоретиче¬ские вопросы систематики. М.: 211–214.
Скворцов А. К. 2005 г. Вид в систематике сегод15 няшнего дня. Проблемы эволюции и теоретические вопросы систематики. М.: 229–234.
Скворцов А. К. 2005 д. Систематика на пороге XXI века, традиционные принципы и основы с точки зрения сегодняшнего дня. Проблемы эволюции и теоретические вопросы систематики. М.: 235–258.
Скворцов А. К. 2005 е. Некоторые логико-семантические предпосылки к теории система-тики. Проблемы эволюции и теоретические вопросы систематики. М.: 259–275.
Цвелев Н. Н. 1979. Род Брандушка – Bulbocodium L., род Безвременник – Colchicum L. // Флора Европейской части СССР: 217- 220. Л.
Черняховская Е. Г. 1935. Роды Merendera, Colchicum, Bulbocodium // Флора СССР. IV: 16- 30. М.-Л.
Bessey C. E. 1908. The taxonomic aspect of the species question //Amer. Naturalist. 42: 218– 224.
Brickell C. D. 1980. Genus Colchicum L. // Florae Europaea. 5: 2-25.
Brickell C. D. 1984. Genus Colchicum L., genus Merendera Ramond. // Flora Turkey and the East Aegean Island. 8: 329-360. Edinburgh.
Brummit R. K. 2002. How to chop up a tree // Taxon, 51,1: 31-41.
Сaujapé–Castells J., Jansen R. K., Pedrola–Monfort J., Membrives N. 2002. Space-time diversification of Androcymbium Willd. (Colchicaceae) in western South Africa // Plant Syst. Evol., 232: 73 – 88.
Endress P.K., Baas P., Gregory M. 2000. Systematic plant morphology and anatomy – 50 years of progress // Taxon, 49, jubilee ser.: 401– 434.
Feinbrun-Dothan N. 1986. Colchicum, Androcymbium // Flora Palaestina. 4: 26-32 Jerusalem.
Hörandl E. 2007. Neglecting evolution is bad taxonomy // Taxon, 56, 1: 1–3.
Hoyo A., Garcia–Martin J. L., Pedrola–Monfort J. 2009. Temporal and spatial diversification of the African disjunct genus Androcymbium Willd. (Colchicaceae) // Molecul. Phylogen. Evol., 53: 848-861.
Gesner C. 1759. Opera botanica. 2. Nürnberg. 60 s.
Gilmour J. S. L. 1940. Taxonomy and philosophy // The New Systematics: 461-474. Oxford.
Gilmour J. S. L. and Walters S. M. 1963. Philosophy and classification // Vistas in Botany, 4: 1-22. London.
Glayton W. D. 1983. The genus concept in practice // Kew Bull., 38, 2: 149-153.
Linnaei C. 1751. Philosophia botanica. Stockholmiae. 362 p.
Manning J., Goldblatt P., Snijman D. 2002. The color Encyclopedia of Cape bulbs. Portland – Cambridge. 486 p.
Margeli M., Montserrat J., Pedrola-Monfort J., Vallis J. 1995. Mediterranean chromosome number reports (518-523) // Flora Mediterranea, 5: 334–337.
Montserrat J. M., Membrives N., Caujapé-Castells J., Pedrola-Monfort J. 2002. Ňúmeros cro¬mosómicos de algunas especies surafricanas del género Androcymbium Willd. (Colchicaceae) // Lagascalia, 22, 2: 145–151.
Oganezova G. H. 2000. Anatomy and systematics of some Colchicum species from Armenia //Bot. Chronica, 13: 217-227.
Oganezova G. H. 2004. The genus Merendera (Colchicaceae) systematics on thе anatomical data // Flora, vegetation and plant resources of Armenia, 15: 43-49.
Oganezova G. H. 2014. On the treatment of Merendera and Bulbocodium (Colchicaceae) as sepa-rate genera // Fl. Mediterranea, 24: 79–92.
Persson K. 1992. Colchicum L. // Flora Iranica. 170. Graz. 40 p.
Persson K. 2007. Nomenclature synopsis of the genus Colchicum (Colchicaceae) with some new species and combinations // Bot. Jahrb. Syst. 127, 2: 16-242.
Persson K., Petersen G., Hoyo A., Seberg O., Jørgen- sen T. 2011. A phylogenetic analysis of the genus Colchicum (Colchicaceae) based on sequence from six plastid region // Taxon. 60, 5: 1349–1365.
Ramho E. T. 2008. Colchicum L. = Androcymbium Willd. www.plantzafrica.com/planted/colchicum.htm
Valdés B. 1980. Genus Merendera Ramond. // Flora Europaea. V: 25. Cambridge.
Valentine D. H. 1980. Genus Bulbocodium L. // Flora Europaea. V: 25. Cambridge.
Wendelbo P. 1985. Genus Colchicum // Flora of Iraq. 8: 44-53. Baghdad.
